dehumaniseren

Dehumaniseren is het proces waarbij een individu of groep wordt ontdaan van menselijke kenmerken en waardigheid, waardoor zij als minderwaardig, als object of als dier of machine worden gezien. Deze perceptie kan opzettelijk plaatsvinden of onbewust ontstaan en kan leiden tot discriminerend of gewelddadig handelen jegens die groep. In de sociale wetenschappen worden vaak verschillende vormen onderscheiden, zoals mechanistische of dierlijke dehumanisatie en infrahumanisatie.

Mechanismen van dehumanisatie omvatten taalgebruik en stereotypering, het gebruik van metaforen die de groep afbeelden als dierlijk of machine-achtig, en moral exclusion (het uitsluiten van de groep van morele normen). Daarnaast kan men onderscheid maken tussen instrumentele dehumanisatie (de doelgroep als middel tot een doel zien) en emotionele of existentieel georiënteerde vormen, die empathie en morele betrokkenheid ondermijnen.

Contexten waarin dehumanisatie een rol speelt, zijn onder meer oorlog en intergroepconflicten, politieke retoriek en mediaframing, wet- en beleidscanon die groepen uitsluit of stigmatiseert, en online haatzaaien. De gevolgen zijn ernstig: het vergemakkelijkt discriminatie, uitsluiting, sociale afbakening en uiteindelijk geweld of genocide.

Voorbeelden uit de geschiedenis illustreren hoe dehumanisatie werd ingezet: propaganda die bevolkingsgroepen demoniseerde, koloniale ideologieën die bewoners als minderwaardig bestempelden, en grootschalige conflicten waarin de tegenstander systematisch ontmenselijkt werd. Tegenmiddelen omvatten onderwijs, intergroepscontact, kritische media- en taalkritiek, en juridische/maatschappelijke structuren die mensenrechten beschermen en haatspraak en geweld bestrijden.