spkoolstof

Spkoolstof is een informele term die in het Nederlands kan verwijzen naar koolstofatomen die sp-hybridisatie ondergaan. In de chemie beschrijft sp-hybridisatie hoe koolstof zijn s- en p-orbitalen mengt tot twee sp-hybride orbitalen, waardoor deze koolstof twee sigma-bindingen kan vormen in een rechte lijn en de resterende twee p-orbitalen betrokken raken bij pi-bindingen. Dit levert doorgaans drievoudige bindingen op wanneer twee koolstofatomen elkaar delen.

De geometrie rond een sp-koolstofatoom is lineair, met een hoek van ongeveer 180 graden tussen aangrenzende bindingen. De sp-hybride koolstofatomen in verbindingen met een triple bond dragen significant s-character, wat leidt tot kortere, sterkere C–C- en C–H-bindingen vergeleken met sp2- en sp3-hybride koolstof.

Voorkomen en voorbeelden: sp-koolstofatomen komen voor in alkynen (drie-bindingen), bijvoorbeeld acetylen (ethyn). In een terminal alkyn complexeert een sp-koolstofatoom aan één kant het atoom H, terwijl interne alkynen twee koolstofatomen tegelijk met sp-hybridisatie bevatten. De aanwezigheid van sp-hybridisatie beïnvloedt eigenschappen zoals bindinglengten, reactiviteit en zuurgraad; terminale alkynen hebben bijvoorbeeld een hogere zuurgraad dan veel andere koolwaterstoffen.

Verwant: sp-koolstof wordt vaak vergeleken met sp2-koolstof (drievoudige bindingen met trigonaal planaire geometrie) en sp3-koolstof (tetraëdrische geometrie in verzadigde koolstoffen). Zie ook: hybridisatie van koolstof, sp, sp2, sp3, acetylen.