selectiviteitsgraad

Selectiviteitsgraad is de mate waarin een chemisch proces gericht is op één specifieke uitkomst ten opzichte van andere mogelijke uitkomsten. De term wordt in verschillende vakgebieden gebruikt, waaronder organische chemie, katalyse, analytische chemie en milieuwetenschappen, om de voorkeur van een reactie of scheidingsproces aan te geven.

In de organische synthese en catalysis spreekt men doorgaans over chemoselectiviteit, regioselectiviteit en stereoselectiviteit. Chemoselectiviteit beschrijft de voorkeur voor een bepaalde functionele groep, regioselectiviteit geeft aan waar in een molecuul de reactie plaatsvindt, en stereoselectiviteit geeft aan welke stereoisomeren worden gevormd. De selectiviteitsgraad kan worden uitgedrukt als een verhouding van de snelheden of opbrengsten van de gewenste ten opzichte van de onbedoelde route: S = r_desired / r_undesired of S = k_desired / k_undesired. Een hogere waarde duidt op een grotere voorkeursbehandeling. Enantioselectiviteit wordt vaak gekwantificeerd met de enantiomerische excess (ee), en regio- of chemoselectiviteit met relatieve opbrengsten of conversies.

In analytische chemie en chromatografie gebruikt men vaak de selectiviteit als maat voor scheidingsefficiëntie. De selectiviteitsfactor α (alpha) is de verhouding van de retentiekansen of retentietijden van twee analyten (α = k'2 / k'1, met α > 1). Een hogere α duidt op een betere scheiding tussen de twee stoffen.

Belangrijke toepassingen zijn procesontwerp, kwaliteitscontrole en toxicologie, waar een grotere selectiviteitsgraad leidt tot hogere efficiëntie, zuiverheid en veiligheidsnormen. De maat is echter afhankelijk van de gebruikte omstandigheden (temperatuur, solvent, katalysator) en moet altijd worden gerapporteerd onder specifieke testcondities.