ruimtevaartlaunchers

Ruimtevaartlaunchers zijn voertuigen die zijn ontworpen om ladingen vanaf het aardoppervlak de ruimte in te brengen, meestal in een baan om de aarde. Ladingen kunnen satellieten, sondes, bemande capsules, cargo of interplanetaire missies omvatten. Een launcher bestaat uit meerdere trappen met motoren, brandstof en avionica, plus een beschermende payload fairing aan de bovenkant.

Launchers worden doorgaans ingedeeld op basis van hun hefvermogen en op basis van het voortstuwingssysteem. De meeste moderne launchers gebruiken chemische raketten, met vloeibare aandrijving in de bovenste trappen en vaste brandstof in de boosters; sommige gebruiken hybride ontwerpen. De meeste systemen zijn expendabel, maar sommige maken gedeeltelijk of volledig hergebruik mogelijk, zoals de eerste trap van de Falcon 9. Missies starten vanaf een grondlanceerplatform, met ondersteuning van range-operaties, tracking en missiecontrole.

Historisch gezien evolueerden ruimtevaartlaunchers van vroege raketten naar complexe orbital-voertuigen. Bekende families zijn onder andere de Russische R-7 afgeleide Soyuz, de Amerikaanse Atlas- en Delta-families en de Europese Ariane-reeks. In recente jaren hebben zware hef- en herbruikbare systemen de toegang tot de ruimte vergroot, met SpaceX's Falcon 9 en Falcon Heavy, het Starship-programma, en de Europese Ariane 5/6. NASA's Space Launch System (SLS) vertegenwoordigt een speciaal ontworpen zware-lift launcher voor bemande Artemis-missies.

Ruimtevaartlaunchers spelen een centrale rol in telecommunicatie, aardobservatie, navigatie, wetenschap en menselijk onderzoek. Ze bepalen hoeveel massa in een baan kan worden gebracht, de kosten per kilogram, en de frequentie van launches, en beïnvloeden ruimtebeleid en industriële ontwikkelingen.