replicateerbaar

Replicateerbaar betekent dat een onderzoeksresultaat of proefopzet opnieuw verkregen kan worden onder vergelijkbare omstandigheden, zodat de bevindingen consistent blijven wanneer anderen het werk herhalen. Het begrip is cruciaal voor de betrouwbaarheid van wetenschap en de opbouw van kennis.

In de wetenschappelijke literatuur wordt vaak onderscheid gemaakt tussen replicateerbaarheid en herhaalbaarheid. Replicateerbaar verwijst naar het vermogen van onafhankelijke onderzoekers om, met dezelfde methode en data waar mogelijk, tot vergelijkbare conclusies te komen. Herhaalbaarheid slaat op het vermogen om onder dezelfde omstandigheden, door dezelfde onderzoeker, dezelfde resultaten te verkrijgen.

Het bevorderen van replicateerbaarheid vergroot het vertrouwen in resultaten en maakt voortbouw mogelijk. Praktijken die daaraan bijdragen zijn onder meer preregistratie van hypotheses en analyseplannen, volledige en duidelijke beschrijving van materialen, methoden en omstandigheden, public access to data en code, en het gebruik van reproduceerbare omgevingen en versiebeheer. In computationele en datawetenschappen is dit vooral van belang: code, datasets en workflows moeten beschikbaar en herhaalbaar zijn.

Uitdagingen zijn contextafhankelijkheid, heterogeniteit van systemen, beperkte rapportage en publicatiebias, en praktische grenzen zoals privacy en databeschikbaarheid. Desondanks blijft replicateerbaarheid een kernwaarde in onderzoek, met richtlijnen en beleid die transparantie, verantwoording en open wetenschap stimuleren.