reductief

Reductief is een bijvoeglijk naamwoord dat wordt gebruikt om een benadering, verklaring of theorie te beschrijven die complexe verschijnselen reduceert tot eenvoudiger componenten of tot een fundamenteler niveau. In de filosofie van de wetenschap is reductie het idee dat verschijnselen kunnen worden verklaard op basis van de wetten en entiteiten van een lager niveau, bijvoorbeeld de natuurkunde of de chemie. De term wordt ook in andere vakgebieden gebruikt om verklaringen aan te duiden die proberen op te gronden in minder complexe bouwstenen.

Er bestaan verschillende vormen van reductie: methodologisch reductionisme, ontologisch reductionisme en epistemologisch reductionisme. Methodologisch reductionisme stelt dat het zinvol is om verschijnselen te verklaren door reductie tot lagere niveaus; ontologisch reductionisme beweert dat alle verschijnselen in werkelijkheid bestaan uit fundamenten van het lagere niveau; epistemologisch reductionisme betreft de vraag in hoeverre kennis gelinkt is aan die reductie. Voorbeelden: psychologie kan mentale toestanden herleiden tot hersenactiviteit; sociologie kan gedrag van individuen als basis voor sociale patronen.

Reductie kent ook kritiek. Tegenstanders betogen dat reductieve verklaringen bovengenoemde emergente eigenschappen, context en interacties tussen systemen kunnen negeren. Holisme, systemen-theorie en emergentisme pleiten voor het belang van verschijningen die niet volledig verklaard kunnen worden door lagere niveaus alleen. In de praktijk combineren wetenschappelijke benaderingen vaak reductie met opgaven op hogere niveaus, zodat mechanistische verklaringen worden aangevuld met contextuele en functionele aspecten.

In het publieke debat wordt reductie soms als pejoratief ervaren wanneer hogere-orde verklaringen als te simplistisch worden afgedaan. De discussie draait om de mate waarin verschijnselen reducibel zijn en welke niveaus noodzakelijk blijven voor een volledig begrip. Zie ook: reductionisme, holisme, emergentie.