plasmalemmembraan

De plasmalemmembraan is de vloeistofdichte begrenzing van de cel die het cytoplasma scheidt van de extracellulaire omgeving. Het fungeert als een selectief permeabele barrière en regelt de toestroom en uitstroom van ionen, voedingsstoffen en afvalstoffen, terwijl het signaalprocessen en cellulaire communicatie mogelijk maakt.

Structuur en samenstelling: Het bestaat uit een fosfolipidelaag met een hydrofobe binnenlaag en hydrofiele koppen aan beide zijden. De lipiden, waaronder fosfolipiden en cholesterol (voor dierlijke cellen), vormen een dubbellipidlaag die zo volledig mogelijk de binnen- en buitenruimte scheidt. Integrale en perifere eiwitten situeren zich in of op de membraan en vervullen functies zoals porenkanalen, transporters en receptoren. Aan de buitenkant bevinden zich vaak koolhydraatketens die samen de glycocalyx vormen.

Functioneren: De plasmalemmembraan biedt een selectieve barrière, laat passieve diffusie van kleine onverzadigde moleculen toe, en vereist voor grotere of geladen deeltjes transporteiwitten of diffusie via kanalen en pompen. Actief transport vergt energie. Daarnaast onderhoudt de membraan een elektrische potentiaal door opgebouwde ionengradienten. Receptoren op het membraan initiëren signaaltransductieroutes bij ligandbinding, en glycocalyx speelt een rol in herkenning van cellen en interacties met de extracellulaire matrix en andere cellen.

Organisatie en dynamiek: De plasmamembraan wordt weergegeven volgens het fluide-mosaikmodel, waarin lipiden en eiwitten vrij kunnen diffunderen langs het oppervlak en binnen de mate van vloeibaarheid worden beïnvloed door factoren zoals temperatuur en cholesterol. Bepaalde membraangebieden vormen speciale domeinen (bijv. lipide-raftjes) die betrokken zijn bij signaaloverdracht en endocytose.