parochiesamenleving

Parochiesamenleving is een sociaal-maatschappelijk concept dat verwijst naar een samenleving waarin de parochie de primaire eenheid van sociale organisatie vormt. In zo'n samenleving fungeren de parochie en het lokale kerkelijk leven als centrum van sociale relaties, onderwijs en liefdadigheid. Het begrip wordt vaak gebruikt om historische en geografische varianten van kerkelijk geïnspireerde gemeenschap te beschrijven en te analyseren.

Historisch ontstond dit model in katholieke gebieden van West-Europa, vooral in de Lage Landen en aangrenzende regio's, en bestond lang van de middeleeuwen tot in de moderne tijd. De parochie fungeerde als kantelpunt tussen kerk, familie en lokaal bestuur, en leverde routinematig sociaal kapitaal via misvieringen, catechese, liefdadigheidsorganisaties en vrijwilligerswerk.

Kenmerken zijn onder meer hechte netwerken, gedeelde normen en rituelen, en een parochie als organisatorisch kader voor onderwijs, armoedebestrijding en sociale zorg. Leiderschap komt vaak van vrijwilligers en ambtsdragers binnen parochieraden en fraterniteiten. Het dagelijks leven kringelt rondom kerkelijke feesten en rituelen.

De parochiesamenleving kan cohesie en zodoende sociale veiligheid bevorderen, en praktische hulp bieden bij ziekte, ouderdom en armoede. Tegelijkertijd kan ze exclusiviteit en conservatisme versterken, en uitingen van kritiek of discriminatie ontmoedigen. De invloed van de kerk in lokale aangelegenheden kon soms de stedelijke of staatsmacht beïnvloeden.

In hedendaagse westerse samenlevingen ondergaat de parochiesamenleving een daling van kerkbezoek en een afnemende afhankelijkheid van de parochie als sociaal netwerk. Toch blijven parochies in veel gevallen belangrijke lokale sociale hubs voor vrijwilligerswerk, school- en gemeenschapsactiviteiten, vooral in landelijke gebieden en bij sommige immigrantengemeenschappen.