ontknopen

Ontknopen is een Nederlands werkwoord met zowel letterlijke als figuurlijke betekenissen. Letterlijk verwijst het naar het losmaken of ontwarren van een knoop of touw, zodat het weer vrij en bruikbaar is. Figuurlijk wordt het gebruikt voor het ontrafelen of oplossen van een raadsel, mysterie of andere complexe situatie, zodat het geheel begrijpelijk en helder wordt.

Etymologie en bereik: het woord is opgebouwd uit knoop, het zelfstandig naamwoord voor een knoop, en het voorvoegsel ont-, dat undoing of ongedaan maken aanduidt. Daardoor draagt het zowel de fysieke connotatie van het ontwarren als een metaforische connotatie van het oplossen van een probleem. In het dagelijkse taalgebruik is ontknopen vaak hetzelfde als oplossen of ontrafelen, maar de nadruk ligt op het proces waarbij iets wat vastzat weer op orde komt.

Toepassing en nuance: ontknopen kan letterlijk gebruikt worden wanneer men een knoop in materiaal losmaakt, bijvoorbeeld door tactisch te werk te gaan met touw of kabel. In figuurlijke zin gaat het over het doorgronden en verklaren van een raadsel, geheim of samenspel van factoren. Voorbeelden: “Letterlijk: men ontknoopt een knoop door het touw los te maken.” “Figuurlijk: het mysterie werd ontknopt door zorgvuldig onderzoek.” Synoniemen zijn onder meer oplossen, ontrafelen en ophelderen, waarbij ontknopen vaak de stap-voor-stap-ontsluiting benadrukt.