nucleotideeenheden

Nucleotideeenheden, vaak nucleotiden genoemd, zijn de bouwstenen van nucleïnezuren zoals DNA en RNA. Een nucleotide bestaat uit drie onderdelen: een pentose-suiker (deoxyribose in DNA of ribose in RNA), een fosfaatgroep en een stikstofbase (adenine, cytosine, guanine en thymine bij DNA; adenine, cytosine, guanine en uracil bij RNA). Door variatie in de soort suiker en base ontstaan verschillende nucleotidevarianten met uiteenlopende functies.

Nucleotiden kunnen aan elkaar worden gekoppeld tot lange polynucleotideketens door fosfodiesterbindingen. De suiker-fosfaatruggengraat vormt de backbone, terwijl de basen de informatie dragen. DNA-strengen zijn meestal dubbel en antiparallel, en basenparen bestaan uit A met T en C met G. Bij RNA komen A met U voor; RNA kan voorkomen als enkelstrengs structuur maar kan ook in dubbele helices voorkomen.

Naast hun rol als bouwstenen voor genetische informatie dienen nucleotideeenheden ook in vele andere processen. ATP is de belangrijkste boodschapper van energie in de cel; GTP levert energie bij eiwitsynthese. Andere nucleotiden zoals CTP en UTP leveren fosfaatgroepen en zijn nodig voor de synthese van RNA. Nucleotiden kunnen ook functioneren als signaalmoleculen, bijvoorbeeld cyclisch AMP, en als cofactors in talrijke enzymatische reacties. Voor DNA- en RNA-synthese bestaan dNTP’s en NTP’s als voorlopers, en salvage- pathways herwinnen beschadigde of ontbrekende nucleotideeenheden.

De nucleotide pools worden in de cel strikt gereguleerd om groei, celdeling en metabolisme te ondersteunen. Een evenwichtige beschikbaarheid van nucleotideeenheden is essentieel voor een gezonde celwerking.