nicheconstructie

Nicheconstructie is een begrip uit de evolutiebiologie dat verwijst naar het proces waarbij levende organismen hun omgeving wijzigen, waardoor de selectie op zichzelf en op andere soorten verandert. Door zulke wijzigingen ontstaan nieuwe selective contexten die ook van invloed kunnen zijn op volgende generaties. Het gaat hierbij om actieve interacties tussen organisme en omgeving, niet alleen om passieve omgevingsfactoren.

Mechanismen en erfenis: Organismen kunnen abiotische omstandigheden modificeren (bijvoorbeeld dammen bouwen door bevers) en biotische relaties veranderen (sociale structuren, technologische of culturele aanpassingen bij mensen). Dergelijke modificaties creëren ecologische erfenis: de door hen gecreëerde omgeving blijft bestaan en beïnvloedt latere populaties en interacties tussen soorten.

Voorbeelden: Bevers die wetlands creëren; mensen die landschappen beheren via landbouw, stedenbouw en andere technologieën; planten en micro-organismen die voedingsstoffen beheren door wortelnetwerken en biochemische processen. Zulke voorbeelden illustreren hoe nicheconstructie op meerdere schaalniveaus werkt.

Betekenis en debat: Nicheconstructie verschijnt als aanvulling op de traditionele evolutietheorie en wordt vaak verbonden met het zogeheten extended evolutionary synthesis. Het benadrukt dat evolutie mede plaatsvindt via omgevingen die door organisme zijn geopend en onderhouden, en dat erfelijke informatie naast genetische factoren ook cultureel en ecologisch kan zijn. De mate van invloed en de ecologische consequenties worden nog onderzocht en bediscussieerd in verschillende vakgebieden.