negatieconstructies

Negatieconstructies zijn linguistische constructies die worden gebruikt om een bewering, predikaat of proposition te ontkennen of af te zwakken. Ze komen voor in veel talen en kunnen bestaan uit verschillende middelen zoals negatiewoorden, negatiepronomina en negatieadverbia. Typisch onderscheiden linguisten clausal negation (ontkenning van de hele clausule), VP-niveau negatie (ontkenning van de predicatie of werkwoordelijke kern) en NP-niveau negatie (ontkenning van een naamwoordelijke groep).

In het dagelijks gebruik van het Nederlands zijn de belangrijkste negatievormen niet en geen. Het woord niet negatief het predikaat of de hulpwerkwoordelijke kern: Ik ben niet blij. Ik heb het niet gezien. Het woord geen wordt gebruikt om een onbepaalde naamwoordelijke groep te ontkennen: Ik heb geen geld. In combinatie met andere woorden kan ook ook nooit of nergens een rol spelen: Niets gebeurt, Niemand komt. De negator kan zich op verschillende plaatsen in de zin bevinden, afhankelijk van de focus en de structuur van de zin.

Qua semantiek kan negatie beperkt of juist reikwijdte verliezen naar de gehele proposition. Typisch kan men met zinsontkenning subtiele contrasten uitdrukken (niet alle/alleen niet). Sommige talen kennen negatieve concordantie, waar meerdere negatie-elementen samen voorkomen, maar in het standaard Nederlands is één duidelijke negator meestal voldoende. In andere talen zien we periphrastische of affixale negatie en historische ontwikkeling van latere vormen zoals Franse ne … pas of Spaanse no, no.