multikriteriaafweging

Multikcriteriaafweging, of multicriteria decision analysis (MCDM), is een methodische aanpak om opties te evalueren en te vergelijken op basis van meerdere, vaak tegenstrijdige criteria. Het doel is besluitvormers te ondersteunen bij keuzes die trade-offs in evenwicht brengen.

In een MCDM-proces worden doorgaans: 1) de context en doel vastgesteld, 2) de alternatieven en criteria gedefinieerd, 3) criteria gewichten toegewezen, 4) prestaties van elk alternatief gemeten en genormaliseerd, 5) een methode toegepast om tot een ranglijst of aanbeveling te komen, 6) gevoeligheidsanalyse uitgevoerd. Data kunnen kwantitatief of kwalitatief zijn.

Veel gebruikte methoden zijn het gewogen som-model (WSM), Analytische Hiërarchie Methode (AHP), TOPSIS, ELECTRE en PROMETHEE. Deze methoden verschillen in hoe ze omgaan met onzekerheid, gelijkwaardige criteria en interacties tussen criteria. Sommige methoden leveren een rangorde, andere geven een overzicht van de prestaties van alternatieven.

Sterke punten zijn onder meer transparantie, expliciete afweging van criteria en traceerbare besluitvorming. Uitdagingen zijn subjectiviteit bij het toekennen van gewichten, gevoeligheid voor schaal en data, en de complexiteit bij veel criteria.

Toepassingen variëren van openbare besluitvorming, transportplanning, ruimtelijke ordening en milieu-impactstudies tot ondernemingsbeslissingen, gezondheidszorg en productontwerp. Een belangrijk kenmerk is dat multikriteriaafweging geen universele oplossing biedt; het is een raamwerk voor analyse en communicatie over trade-offs, waarbij de uiteindelijke keuze afhankelijk kan zijn van beleidsdoelen en waarden.