kleurtermen

Kleurtermen zijn woorden die kleuren aanduiden in een taal. Ze vormen een kernonderdeel van het lexicon en helpen bij beschrijving en communicatie van visuele waarneming. De verzameling kleurtermen varieert per taal en cultuur; sommige talen kennen slechts een paar basistermen, andere hebben een fijnmaziger systeem met vele tinten.

Het begrip basiskleurterm is bekend geworden door de theorie van Berlin en Kay (1969). Zij stelden dat talen een beperkt aantal basiskleurtermen bezitten die niet door andere termen kunnen worden opgeslokt, en dat deze termen in een zekere volgorde verschijnen naarmate de woordenschat groeit. In veel talen verschijnen eerst termen voor zwart en wit, daarna rood, en vervolgens aanvullende basiskleuren; latere toevoegingen kunnen blauw, geel/groen, bruin en verdere tinten omvatten. De theorie is invloedrijk maar betwist; er bestaat variatie tussen talen en er is voortdurende discussie over wat telt als een basiskleurterm.

Kleurtermen staan ook in relatie tot perceptie. Onderzoek laat zien dat taal invloed kan hebben op hoe mensen kleuren definiëren en onderscheiden, al blijft een deel van de waarneming universeel. Experimentele studies tonen zowel taalgebonden als universeel waarneembare patronen.

In het Nederlands bestaan de belangrijkste kleurtermen onder meer wit, zwart, rood, oranje, geel, groen, blauw, bruin, paars, roze en grijs. Dialecten en context kunnen het gebruik beïnvloeden, bijvoorbeeld door combinaties als donkerblauw of lichtgroen.

Huidige onderzoekstrends gebruiken corpora, experimentele data en computationele modellen om kleurterminologie cross-linguïstisch te vergelijken en te modelleren.