klankverschillen

Klankverschillen zijn afwijkingen in de uitspraak van klanken tussen talen, dialecten, regio’s of sprekers. Ze kunnen bestaan naast dezelfde geschreven vorm en dezelfde betekenis, waardoor hetzelfde woord in verschillende contexten anders klinkt.

In de taalwetenschap worden klankverschillen onderscheiden tussen fonetische variatie en fonemische variatie. Fonetische variatie betreft de feitelijke akoestische realisatie van klanken en kan beïnvloed worden door tempo, adem, articulatiepositie en coarticulatie. Fonemische variatie houdt in dat klanken verschillen in betekenis maken. Daarnaast bestaan allofonen: klanken die hetzelfde foneem vertegenwoordigen maar verschillende articulaties hebben afhankelijk van de omgeving, zoals variaties in aspiratie of stemhebbendheid bij verschillende posities in een woord.

Klankverschillen komen vaak voor door dialectische variatie, sociale variatie en stilistische keuzes. Voorbeelden zijn variaties in de uitspraak van de r-klank, klinkerkwaliteiten en de toestand van stemloze versus stemhebbende consonanten aan het eind van een woord. Coarticulatie en contact met andere talen dragen ook bij aan klankverschillen.

Het bestuderen van klankverschillen heeft toepassingen in het onderwijs, spraaktechnologie (spraakherkenning en tekst-naar-spraak), taalkundig onderzoek en forensische linguïstiek, en draagt bij aan begrip van taalvariatie en taalverandering.