kastegroepen

Kastegroepen zijn sociale groepen waarin afkomst en lidmaatschap grotendeels erfelijk bepaald zijn. Men onderscheidt vaak een combinatie van erfelijke status, beroepstradities en sociale regels. Het lidmaatschap wordt doorgaans van generatie op generatie doorgegeven, en huwelijken binnen de groep zijn gebruikelijk of verplicht (endogamie). Kastegroepen houden vaak controle over sociale interacties en rituelen.

Het begrip komt wereldwijd voor, maar is het meest bekend in de Indiase context, waar het systeem historisch is ontwikkeld en functioneert als een hiërarchie van varnas (brede kaste-indelingen) en jati’s (groepsgebonden geboorte- of beroepsgroepen).

Kenmerken zijn erfelijke status, beperkte mobiliteit tussen groepen, endogame huwelijken, beroepsconcentratie en vaak regels rond rituele reinheid en omgang met leden van andere kastegroepen.

Moderne staten reageren verschillend op kastegroepen. Discriminatie op grond van kaste is in veel landen verboden, terwijl beleid zoals positieve actie of onderwijsprogramma’s pogingen doen tot vergroting van mobiliteit. Veranderingen door urbanisatie en economische modernisering verminderen soms de invloed, maar kaste-ongelijkheid blijft in veel gebieden aanwezig.

In de sociologie wordt de term zowel gebruikt als analytisch raamwerk als onderwerp van kritiek. Sommigen benadrukken de historische continuïteit en functionele aspecten, anderen waarschuwen tegen essentialisme en pleiten voor het beschrijven van kaste als contextafhankelijk en veranderlijk.