ideaalistisch

Ideaalistisch is een bijvoeglijk naamwoord dat wordt gebruikt om aan te geven dat iets gebaseerd is op of gericht is op ideale, vaak morele of esthetische doelen. Het verwijst naar een houding of benadering die waarde hecht aan principes zoals rechtvaardigheid, vrijheid of schoonheid, soms naast praktische overwegingen.

De term is afgeleid van ideaal, met het achtervoegsel -isch, en wordt toegepast op personen, stromingen en kunstvormen. Het woord is via het Franse idéal en het Latijnse idea in het Nederlands terechtgekomen. In het dagelijks taalgebruik duidt ideaalistisch vaak op aspiratie en streven naar betere omstandigheden, maar kan het ook verwijzen naar een meer utopische of minder praktische benadering.

Toepassingsvelden. In de filosofie spreekt men soms van idealisme; een idealistische denker gelooft dat de werkelijkheid of kennis primair afhankelijk is van de geest of ideeën. In politiek en maatschappelijke discussie kan een ideaalistisch standpunt gericht zijn op hoge normen en utopische doelen, wat zowel bewondering als kritiek kan oproepen. In kunst en literatuur beschrijft ideaalistische kunst vaak thema's van morele waarheid, schoonheid en menselijke waardigheid.

Let op de nuance. De term heeft een dubbelzinnig karakter: positief kan het verwijzen naar grote idealen en nobele motieven, maar het kan ook negatief worden opgevat als naïef of onpraktisch. Het onderscheid met realisme is vaak relevant bij het beoordelen van plannen en projecten.