grondwaarheden

Grondwaarheden is een Nederlands begrip dat verwijst naar fundamentele waarheden of basiswaarheden die dienen als uitgangspunt voor redenering, discussie of beleid. De term duidt op uitspraken of principes die als vanzelfsprekend worden genomen binnen een bepaald kader, zodat verdere conclusies erop gebouwd kunnen worden zonder telkens opnieuw te worden gerechtvaardigd. In verschillende contexten kan het woord een iets andere lading krijgen, van abstracte epistemologische aannames tot praktische overtuigingen die groepen als onbetwist beschouwen.

Etymologisch komt het woord voort uit grond (de basis) en waarheid, waarmee het idee van een stabiele, onbetwiste kern wordt verbonden. In de filosofie en logica functioneren grondwaarheden als equivalenten van axiomen of postulaten: uitgangspunten die aceptabel zijn binnen een formeel systeem en waaraan afleidingen en theoremen worden ontleend. In de empirische wetenschappen of in data-analyse kan men spreken van grondwaarheden als observaties of labels die als referentie dienen bij evaluatie, tegenover modelmatige schattingen of voorspellingen.

In politiek en openbaar debat wordt de term soms retorisch gebruikt om niet-onderhandelbare principes of gedeelde waarden aan te duiden die ten grondslag liggen aan beleid of een nationale narratief. Hier kan kritiek ontstaan wanneer grondwaarheden worden aangevoerd als onweerlegbaar of wanneer verschillende groepen tegenstrijdige grondwaarheden claimen.

Zie ook: axiomen, postulaten, fundamentalisme, ground truth, foundationalisme.