fosfaatide

Fosfaatide, ook wel fosfatiden genoemd, is een groep lipiden die een fosfaatgroep bevatten en meestal twee vetzuurketens hebben die aan een glycerol- of sphingosine-backbone zijn bevestigd. De algemene structuur bestaat uit een hydrofiele kop met fosfaatgroep en een hydrofoobe staart, waardoor fosfaatide zich goed oplost in membranen en in waterige omgevingen een dubbele laag kan vormen.

De meest voorkomende fosfaatiden zijn glycerofosfolipiden, zoals fosfatidylcholine, fosfatidylethanolamine, fosfatidylserine, fosfatidylinositol en fosfatidylglycerol. Ook cardiolipine, een gedissoceerd fosfatide met twee glycerolgroepen, komt vaak voor in mitochondriën. Naast glycerol- gebaseerde fosfaatiden bestaan er ook sphingophospholipiden, waarbij de achterliggende structuur uit sphingosine bestaat in plaats van glycerol.

Functies en belang in organismen: fosfaatide vormen de hoofdcomponent van celmembranen en zorgen voor de vloeibaarheid, barrièrefunctie en correctie van membraanfluiditeit. Ze dienen als bouwstenen voor lipoproteïnen en spelen een rol in signaaltransductie; fosfatidylinositolfosfaatgroepen fungeren als belangrijke signaling-moleculen die betrokken zijn bij celgroei, differentiatie en motiliteit. Daarnaast zijn fosfaatide betrokken bij mitochondriale functies (bijvoorbeeld cardiolipine) en bij lipiden‑metabolisme in lever en andere weefsels.

Bestrijding en productie: fosfaatide worden in cellen gesynthetiseerd via verschillende routes, waaronder de CDP‑alcohol‑routes voor fosfatylcholine en fosfatidylethanolamine, en via omrulings- en aminotransferatieprocessen voor andere kopgroepen. Voeding levert fosfaatide via diverse bronnen zoals soja, eieren en dierlijke producten; ze worden ook als emulgatoren in de voedingsindustrie gebruikt (bijvoorbeeld lecithine).

Zie ook: lipiden, membranen, signaaltransductie.