fenomenologisch

Fenomenologisch is een term die verwijst naar een filosofische benadering gericht op de beschrijving van de structuren van bewuste ervaring zoals die aan de mens verschijnen. In de fenomenologie gaat men na hoe objecten, acties en gebeurtenissen zich aan ons voordoen, los van vooronderstellingen, theorieën of wetenschappelijke verklaringen. Het doel is een duidelijke, beschrijvende analyse van wat er verschijnt in het bewustzijn.

De stroming ontstond eind 19e en begin 20e eeuw met de Duitse filosoof Edmund Husserl, die de zogenaamde fenomenologische methode ontwikkelde. Belangrijke concepten zijn onder meer intentionaliteit (bewustzijn is altijd gericht op iets), epoche of reductie (het tijdelijk opzijzetten van oordelen over de werkelijkheid) en de poging tot het beschrijven van naakte ervaringen en hun eidétique structuur. Husserl stelde dat nadere analyses tot zuivere, essentiële kenmerken van ervaringen konden leiden.

Na Husserl werden andere denkers verder geïnterpreteerd en uitgebreid. Martin Heidegger verwierp een strikt epistemisch programma en richtte zich op de existentie en de betekenis van zijn/waarneming in het bestaan. Jean-Paul Sartre en Maurice Merleau-Ponty legden nadruk op vrijheid, menselijk handelen en de lichamelijke waarneming als ingang tot begrip van de wereld. In de latere traditie ontstond fenomenologische hermeneutiek en invloeden op psychologie, sociologie en antropologie, waar men phenomenologische beschrijvingen koppelde aan interpretatie en theorieontwikkeling.

Fenomenologisch werken wordt vaak gebruikt om ervaring, perceptie, intentionaliteit en subjectieve betekenis te bestuderen. Het onderscheidt zich door descriptieve aandacht voor hoe dingen verschijnen, in plaats van hoe zij volgens bestaande theorieën zouden moeten zijn.