farmacodynamiek

Farmacodynamiek is het onderdeel van farmacologie dat onderzoekt welke biologische effecten een geneesmiddel teweegbrengt en hoe die effecten ontstaan. Het beschrijft de relatie tussen dosis en respons en omvat werking op moleculair, cellulair en organismisch niveau. Belangrijke thema’s zijn therapeutische effecten, potentie en effectiviteit.

Geneesmiddelen reageren meestal op specifieke doelwitten, zoals receptoren, enzymen, ionkanalen of transporters. Binding aan receptoren kan leiden tot activatie (agonisten), blokkering (antagonisten) of afname van constitieve activiteit (inverse agonisten). De hoeveelheid binding die nodig is om een reactie te veroorzaken bepaalt de potentie, terwijl de maximale respons het vermogen van het geneesmiddel aangeeft (efficacy). Dose-response-curves, vaak gefit met een Hill-model, leveren concepten zoals EC50 en ECmax en ondersteunen doseringskeuzes die therapeutische voordelen maximaliseren met beperkte bijwerkingen.

Receptortheorie verklaart hoe ligand-receptor-interacties respons genereren, maar ook concepten zoals spare receptors en verschillende soorten antagonistische interacties. Desensitisatie, tachyphylaxie en downregulatie kunnen leiden tot verminderde respons bij herhaalde blootstelling. Farmacodynamische effecten worden beïnvloed door patiëntkenmerken (genetica, leeftijd, ziekte) en door interacties met andere medicijnen.

Clinisch gezien helpt farmacodynamiek bij het kiezen van de juiste dosis en toedieningsregime, met het doel waarde te leveren door therapeutisch voordeel te bieden en toxiciteit te voorkomen. Het werkt samen met farmacokinetiek in onderzoek en geneesmiddelenontwikkeling en ondersteunt het begrip van zowel effectiviteit als bijwerkingen.