falsifieerbaar

Falsifieerbaar is een eigenschap van een bewering of theorie die op een manier getoetst kan worden waarbij ze mogelijk weerlegd kan worden. In de wetenschapsfilosofie dient falsifieerbaarheid als demarcatiecriterium: theorieën die niet tot uiting kunnen brengen wat zou kunnen aantonen dat ze fout zijn, worden door velen niet als wetenschappelijk beschouwd. Het gedachtegoed is vooral verbonden met Karl Popper.

Falsifieerbaarheid vereist dat er concrete waarnemingen of experimenten bestaan die een theorie kunnen weerleggen. Een klassiek voorbeeld is de stelling “Alle swannen zijn wit”; het vinden van één zwarte zwaan volstaat om deze bewering te falsifiëren. In de praktijk worden wetenschappelijke proposities vaak aan meerdere tests blootgesteld en kunnen afzonderlijke resultaten leiden tot aanpassingen of verwerping van theorieën.

Belangrijk is dat falsifieerbaar niet hetzelfde is als verifiëren: een theorie kan nooit definitief worden bewezen, maar kan wel door vele falsifieerbare tests versterkt lijken. Het idee is dat vooruitgang in de wetenschap hoofdzakelijk ontstaat doordat theorieën op hun falsifieerbaarheid worden getest en zo nodig worden bijgesteld of verworpen.

Falsifieerbaarheid is geen garantie voor wetenschap: er bestaan ook pseudowetenschappen die testbare beweringen doen, maar om andere redenen niet als solide wetenschappelijk worden gezien. Bovendien spelen kwesties zoals de Duhem-Quine-stelling een rol: een test kan falen door foutieve aannames of auxiliariumhypothesen, niet noodzakelijk door de hoofdtheorie zelf. Kritieken uit onder meer Kuhn en Lakatos benadrukken dat wetenschappelijke verandering complexer kan zijn dan eenvoudige falsificatie. Desondanks blijft falsifieerbaarheid een invloedrijk criterium bij het bepalen van de wetenschappelijke aard van beweringen.