deelwoordsvorm

Deelwoordsvorm is een verzamelnaam uit de Nederlandse grammatica voor twee niet-verbale vormen van een werkwoord die vaak als bijvoeglijk naamwoord of bijwoord fungeren en die in samengestelde tijden voorkomen. De twee belangrijkste typen zijn het onvoltooid deelwoord en het voltooid deelwoord.

Het onvoltooid deelwoord, oftewel het present participle, wordt gevormd uit de stam van het werkwoord en krijgt meestal de uitgang -ende. Voorbeelden zijn lopende, zingende en wandelende. Het onvoltooid deelwoord kan attributief bij een zelfstandig naamwoord staan, bijvoorbeeld een lopende auto of een zingende zanger. Het kan ook adverbieel voorkomen, bijvoorbeeld met het werkwoord wandelen: “Zij liep wandelend door de zaal.”

Het voltooid deelwoord, oftewel het past participle, wordt meestal gevormd met het voorvoegsel ge- en een uitklank/-t/-d, maar er bestaan vele onregelmatige vormen. Voorbeelden zijn gewerkt, gelopen, gezien, gedaan en gegaan. Het voltooid deelwoord wordt gebruikt om voltooide tijden te vormen met hebben of zijn: “Ik heb gewerkt.” en “Zij is gegaan.” Het kan ook als bijvoeglijk naamwoord functioneren, zoals in “het gedane werk.” Daarnaast wordt het voltooid deelwoord in de passieve constructie gebruikt met worden: “Het boek wordt gelezen.”

Samengevat dienen deelwoordsvormen als dynamische verbindingsvormen tussen werkwoorden en andere woordklassen, met belangrijke toepassingen in tijdsaanduiding, adjectivale beschrijving en passief bouwen.