cultuurgeschiedenis

Cultuurgeschiedenis is een historisch vakgebied dat cultuur centraal stelt in de analyse van het verleden. Het onderzoekt hoe samenlevingen betekenis geven aan zichzelf en aan anderen via normen, waarden, rituelen, kunst, literatuur, media en alledaags handelen. In tegenstelling tot een puur politiek- of economisch geschiedenis verschuift cultuurgeschiedenis de focus naar cultuur als drager van identiteiten, macht en verandering.

De benadering is interdisciplinair en maakt gebruik van diverse bronnen zoals literatuur, beeldende kunst, muziek, theater, film, archieven en dagboeken. Het analyseert hoe ideeën, representaties en praktijken het dagelijks leven vormgeven en hoe deze processen samenhangen met sociale, economische en politieke omstandigheden. In de Nederlandse context heeft cultuurgeschiedenis een sterke traditie; bijvoorbeeld het werk van Johan Huizinga wordt gezien als invloedrijke aanzet tot cultuurhistorische reflectie op mentaliteits- en veranderingsprocessen in de middeleeuwse en vroegmoderne tijd.

Onderwerpen zijn onder meer identiteitsvorming, geheugen en herinnering, religie en secularisatie, gender en klasse, materialiteit, stedelijke cultuur en consumptie, en de rol van media en technologie bij culturele veranderingen. Cultuurhistorische analyses onderzoeken hoe symbolen, praktijken en representaties samen het maatschappelijke en culturele weefsel vormen.

Kritische discussies betreffen onder meer de balans tussen betekenis en materiële omstandigheden, de risico’s van presentisme en anachronisme, en de vraag hoe cultureel verschijnselen vergelijkbaar zijn over tijd en plaats. Methodisch richt de discipline zich op bronkritiek, contextualisering en het bestuderen van lange termijnontwikkelingen in samenwerking met aanpalende disciplines zoals sociale geschiedenis, kunstgeschiedenis en mediawetenschap.