antimitotische

Antimitotische middelen zijn chemische verbindingen die mitose remmen, waardoor celdeling wordt verhinderd. Ze worden gebruikt als onderdeel van kankerbehandeling en, in onderzoeksomgevingen, als hulpmiddel om cellen in mitose te houden of te bestuderen. De meeste antimitotische middelen werken door het optreden van microtubuli, essentiële componenten van de mitotische spindle, te beïnvloeden.

Een belangrijk type zijn de microtubulusremmers. Vinca-alkoïden, zoals vincristine en vinblastine, voorkomen polymerisatie van tubuline zodat een functionele spindle niet kan vormen en de cellen in metaphase vastrijken. Taxanen, zoals paclitaxel en docetaxel, stabiliseren microtubuli tegen afbraak, waardoor de mitose tot stilstand komt. Daarnaast bestaan tubulinebindende middelen zoals colchicine, die eveneens de polymerisatie belemmeren. Andere antimitotische middelen interfereren met DNA-synthese of topoisomerase-enzymen en dragen zo bij aan celdepletie, maar behoren vaak tot verwante cytostatica in plaats van klassieke antimitotica.

Klinisch worden antimitotische middelen ingezet bij diverse kwaadaardige tumoren, vaak in combinatie met andere chemotherapie en bestraling. Voorbeelden van toepassingen zijn leukemieën, lymfomen en verschillende solide tumoren. Veel voorkomende bijwerkingen zijn myelosuppressie, neuropathie, haaruitval en mucositis; de ernst en aard van bijwerkingen variëren per middel. Mechanismen van resistentie omvatten onder andere verhoogde uitdrukking van effluxpompen zoals P-glycoproteïne en mutaties in tubuline.

Naast therapie dienen antimitotische stoffen ook als onderzoeksinstrumenten om mitoseprocessen te bestuderen, bijvoorbeeld met nocodazole of colcemide in celculturen. De bekendste natuurlijke bronnen zijn de Madagascar-periwinkle voor vincristine en vinblastine, en de taxustaxanen voor paclitaxel en docetaxel.