Werkingsmechanisme

Een werkingsmechanisme, oftewel mechanisme van werking, beschrijft de manier waarop een stof—zoals een geneesmiddel, gif of hormoon—een effect veroorzaakt in een organisme. Het omvat welke doelmolecule of -receptor wordt beïnvloed, hoe de stof eraan bindt, en welke signaalroutes en fysiologische veranderingen daaruit voortvloeien.

In de farmacologie en geneeskunde wordt het werkingsmechanisme gebruikt om te verklaren waarom een middel werkt, welke aandoening het behandelt en welke bijwerkingen kunnen optreden. Belangrijke elementen zijn de binding aan een doelwit (bijvoorbeeld een receptor of enzym), de mate van selectiviteit en de daaropvolgende verandering in signaaltransductie of metabolische processen.

Het bepalen van het werkingsmechanisme gebeurt met laboratoriumexperimenten, zoals bindingstudies, activiteit assays, structureel-activiteitsrelaties, en dier- of celmodellen, aangevuld met klinische gegevens. Complexe middelen kunnen meerdere werkingsmechanismen hebben of afhankelijk zijn van de context, en zij kunnen gebruikmaken van farmacokinetiek en interacties met andere medicijnen.

Voorbeelden: aspirin werkt door remming van de COX-enzymen, waardoor prostaglandineproductie afneemt; bètablokkers blokkeren β-adrenerge receptoren en verlagen zo de hartslag en bloeddruk; statines remmen HMG-CoA-reductase en verlagen cholesterolproductie; biologische geneesmiddelen kunnen werken door blokkering van specifieke eiwitten of door modulatie van immuunreacties.

Het begrip van het werkingsmechanisme bevordert doelgerichte therapie, doseerbaarheid en veiligheid, maar moet altijd met aandacht voor context, bijwerkingen en variabiliteit tussen individuen worden toegepast.