Veiligheidsanalyses

Veiligheidsanalyses zijn gestructureerde activiteiten die gericht zijn op het identificeren, evalueren en beheersen van veiligheidsgerelateerde risico's in systemen en processen. Het doel is ongevallen en schade te voorkomen, het veiligheidsniveau te bepalen en besluitvorming te ondersteunen bij ontwerp, operationele aanpassingen en incidentpreventie. Veiligheidsanalyses worden doorgaans uitgevoerd gedurende de levenscyclus van een systeem: in de vroege ontwerpfase, tijdens ingebruikname en bij wijzigingsprojecten, onderhoud en uiteindelijk de afbouw.

Veelgebruikte methoden zijn FMEA (faillissementsmodi en effectenanalyse), FTA (foutboom-analyse), HAZOP (hazard and operability study), LOPA (layers of protection analysis) en bow-tie modellen. Deze methoden verschillen in aanpak maar delen het doel om oorzaken, gevolgen en beheersmaatregelen in kaart te brengen. FMEA beschrijft mogelijke falen en hun effecten; FTA zoekt oorzakelijke ketens; HAZOP onderzoekt deviërende proceskenmerken; LOPA beoordeelt de effectiviteit van beschermingslagen; bow-tie koppelt oorzaken en gevolgen aan preventieve en mitigerende maatregelen.

Veiligheidsanalyses worden vaak gestuurd door normen en richtlijnen, zoals IEC 61508/61511 voor functionele veiligheid, ISO 12100 en ISO 13849-1 voor machineveiligheid, en sectorale normen zoals ISO 26262 bij automotive. De uitkomsten bestaan uit risicobeoordelingen met prioritering, aanbevelingen voor technische en organisatorische maatregelen, en vaak een veiligheidsargumentatie of safety case. De analyses ondersteunen beslissingen over investeringen, ontwerpaanpassingen en naleving van wet- en regelgeving, maar ze zijn afhankelijk van kwalitatieve en kwantitatieve data en moeten regelmatig worden herzien en geüpdatet.