Uitbuiting

Uitbuiting is het oneerlijk of onrechtmatig verkrijgen van voordeel uit het werk, de middelen of de situatie van een ander, vaak door machtsongelijkheid, dwang of afhankelijkheid. Het raakt de vrijheid en waardigheid van mensen en gaat verder dan economische winsten alleen.

Vormen van uitbuiting zijn onder meer arbeidsuitbuiting (te lange werkdagen, te lage lonen, onveilige werkomstandigheden, intimidatie), dwangarbeid en mensenhandel, en economische uitbuiting (oneerlijke verdeling van opbrengsten, schuldenketens). Ook land- en hulpbronnenuitbuiting, zoals land grabbing en extractieve praktijken, komen voor wanneer gemeenschappen hun land of water verliezen zonder eerlijke compensatie.

Oorzaken zijn machtsongelijkheid, armoede, migratie, een grote informele sector en zwakke wet- en handhaving. Globale waardeketens kunnen risico's verdelen en tegelijk kwetsbare groepen blootstellen als bedrijven onvoldoende due diligence toepassen.

Gevolgen zijn onder meer fysieke en psychische schade voor slachtoffers, schulden en uitsluiting, en bredere maatschappelijke kosten zoals verminderde economische groei, sociale onrust en reputatieschade voor bedrijven en landen.

Kaders en bestrijding omvatten internationale normen zoals ILO-verdragen tegen dwangarbeid en mensenhandel, en nationale wetgeving die dwang, uitbuiting en mensenhandel verbiedt en bedrijfsvoering verplicht tot due diligence. Hulp aan slachtoffers en strengere handhaving zijn belangrijke onderdelen van de aanpak.