Toewijzingsbasis

Toewijzingsbasis is een begrip uit kosten- en management accounting en verwijst naar de maatstaf die wordt gebruikt om indirecte kosten (overhead) toe te wijzen aan kostendragers zoals producten, projecten of afdelingen. De toewijzingsbasis vormt de verbinding tussen de kostenbron en de objecten waarop deze kosten worden verdeeld, en bepaalt daarmee de kostenprestatie en winstgevendheid van die objecten.

Bij de keuze van een toewijzingsbasis staan several principes centraal. De basis moet een oorzaak-gevolgrelatie met de kosten hebben, betrouwbare en meetbare gegevens opleveren en over de tijd redelijk stabiel blijven. Ook moet de basis praktisch inzetbaar zijn binnen het bestaande registratiesysteem en consistent toegepast worden. Een verkeerde keuze kan leiden tot kostenvertekening en oneerlijke prijsstelling.

Veelgebruikte toewijzingsbases zijn directe arbeidsuren, directe materiaalkosten, machine-uren, het aantal geproduceerde eenheden of een waardebasis zoals omzet of verkoopwaarde. In kalibratie- of activiteitengebaseerde kostprijsberekening (ABC) worden vaak meerdere bases per activiteit gebruikt om overhead nauwkeuriger te alloceren aan producten of projecten.

Berekeningstechnisch houdt een toewijzingsbasis doorgaans in dat het overheadtarief wordt bepaald als totale overhead gedeeld door de totale waarde van de basis (bijv. tarief per machine-uur of tarief per directe arbeidsuur), waarna dit tarief multiplicatief wordt toegepast op het werkelijke gebruik van die basis door elke kostendrager.

Toepassingen van toewijzingsbases zijn onder meer productkostprijsberekening, budgeting, prijsstelling en interne besluitvorming. Het juiste gebruik van toewijzingsbases draagt bij aan eerlijkere kostenallocatie en betere managementinformatie.