Spreken

Spreken is een Nederlands werkwoord met de kernbetekenis ‘zich uitdrukken in gesproken taal’ of ‘een toespraak houden’. Het verwijst naar het menselijke handelen van spreken in dagelijkse gesprekken en in formele contexten, en naar het vermogen om een taal te gebruiken. In zinnen kan het met een direct object voorkomen (ik spreek Nederlands) of met verschillende voorzetsels (spreken met iemand, spreken over iets).

Vormen en tijd: Infinitief is spreken. Tegenwoordige tijd: ik spreek, jij spreekt, hij spreekt, wij spreken, jullie spreken, zij spreken. Verleden tijd (onvoltooid): ik sprak, jij sprak, hij sprak; wij spraken, jullie spraken, zij spraken. Voltooid deelwoord: gesproken. Voltooide tijd: ik heb gesproken; jij hebt gesproken. Toekomst: ik zal spreken. Voorwaarde of toekomstige conditie: ik zou spreken. Imperatief: spreek (enkelvoud) en spreekt (meervoud of formeel in sommige contexten).

Gebruik: naast de basisbetekenis van spreken over iets of met iemand, wordt spreken ook gebruikt bij talenkennis: bijvoorbeeld “Ik spreek Nederlands” of “Spreekt u Engels?” Verder wordt gesproken over specifieke onderwerpen met spreeksituaties zoals “spreken met elkaar,” “spreken over een onderwerp,” of formeel een toespraak houden.

Etymologie en verwantschap: het woord is verwant aan het Engelse speak en het Duitse sprechen en stamt uit het Proto-Germaanse; het deelt een gemeenschappelijke wortel met andere Germaanse talen. In het moderne Nederlands blijft spreken een centraal werkwoord voor communicatie en taalgebruik.