Imperatief

Imperatief, de imperatieve modus, is een grammaticale structuur die wordt gebruikt om bevelen, verzoeken of verboden uit te drukken, en soms om uitnodigingen te doen. Het richt zich meestal rechtstreeks tot de aangesproken persoon en laat vaak het onderwerp weg, wat typerend is voor imperatief in veel talen.

Qua vorm verschilt imperatief per taal. In veel talen gebruikt men de stam van het werkwoord of een speciale imperatieve vorm; het onderwerp kan weggelaten zijn. Negatieve imperatieven worden vaak gevormd met een apart partikel of hulpwerkwoord, afhankelijk van de taal.

Imperatief wordt toegepast bij bevelen en instructies, maar ook bij verzoeken en uitnodigingen. Het kan formeel of informeel zijn, afhankelijk van de relatie tussen spreker en luisteraar, en sommige talen kennen een inclusieve vorm voor “laten we” waarin de groep wordt betrokken.

Typologisch vertoont de imperatief veel variatie. Sommige talen hebben meerdere imperatieve vormen voor enkelvoud en meervoud, of gebruiken beleefdheidsconstructies voor formeel adres. In tegenstelling tot de indicative en de subjunctive heeft de imperatief vaak een eigen syntaxis en morfologie.

In het Nederlands wordt de imperatief toegepast voor informele en formele adressen en voor meervoud. Voorbeelden zijn zinnen als Loop! en Wees voorzichtig. Beleefdheidsuitingen worden vaak bereikt door toevoegingen zoals alstublieft.