Sphybridiseerd

Sphybridiseerd is een term die in de chemie voorkomt en meestal verwijst naar sp-gehybridiseerde orbitalen. In het Engels en in veel leerboeken is de standaardterm sp-hybridering of sp-hybridization. De term beschrijft het proces waarbij één s-orbitaal en één p-orbitaal van hetzelfde atoom mengen tot twee equivalente sp-hybride orbitalen.

Bij sp-hybridisatie ontstaan twee sp-hybride orbitalen die ongeveer 180 graden uit elkaar staan. Dit leidt vaak tot lineaire moleculaire geometrieën, bijvoorbeeld bij BeH2, CO2 en C2H2. De resterende twee p-orbitalen blijven onhybriden en staan loodrecht op de as van de binding; deze p-orbitalen kunnen deelnemen aan pi-bindingen en zo dubbele of drievoudige bindingen vormen. In koolstofcentrums treedt sp-hybridering op bij verbindingen zoals nitrilen (R-C≡N) en acetylenen (C≡C), waarbij het koolstofcentrum een lineaire omgeving heeft en de bindingen voornamelijk via sigma- en pi-overlap verlopen.

Het idee van hybride orbitalen is een model om moleculaire geometrie en bonding te verklaren en is een vereenvoudigde voorstelling van de kwantummechanische aard van orbitalen. Moderne chemie beschouwt orbitalen vaker als Mayo‑achtige gecombineerde functies uit moleculaire orbitalen, maar het concept van sp-hybridisatie blijft nuttig om de 180° bindingen en de verdeling van elektronparen rondom een centraal atoom te begrijpen.

In de praktijk kan de term sphybridiseerd ook voorkomen als spellingsvariant in Nederlandse teksten. De gebruikelijke aanduidingen zijn sp-gehybridiseerd of sp-hybridisatie.

---