Solubiliteit

Solubiliteit is de hoeveelheid stof die bij een gegeven temperatuur en druk maximaal kan oplossen in een oplosmiddel om een verzadigde oplossing te vormen. De oplosbaarheid wordt vaak uitgedrukt in een concentratie-eenheid zoals molaire concentratie (mol/L) of in gram per liter. In het geval van zouten en andere reagerende stoffen kan de oplosbaarheid afhankelijk zijn van het in oplossing reageren van ionen, waardoor een evenwicht ontstaat tussen de op te lossen vaste stof en de opgeloste ionen.

Bij veel stoffen kan het oplosbaarheids- of dissociatie-evenwicht worden beschreven met een oplosbaarheidsproduct Ksp. Bijvoorbeeld voor een zout AB(s) dat in oplossing uiteenvalt in A+(aq) en B−(aq) geldt Ksp = [A+][B−]. Ksp situeert de maximale mate van dissociatie in verzadigde oplossingen en is temperatuurafhankelijk.

De oplosbaarheid wordt beïnvloed door diverse factoren. Temperatuur heeft vaak een grote invloed: bij de meeste vaste stoffen in water neemt de oplosbaarheid toe met stijgende temperatuur, terwijl de oplosbaarheid van veel gassen in water afneemt bij hogere temperaturen. Druk beïnvloedt voornamelijk de oplosbaarheid van gassen: volgens Henry’s law neemt de oplosbaarheid toe met toenemende druk. pH kan de oplosbaarheid van zwakke zuren of basen sterk beïnvloeden door ionisatie. Het toevoegen van ionen die al in het zout voorkomen (common ion effect) verlaagt de oplosbaarheid. Hydrofiele en polaire stoffen lossen over het algemeen beter op in water; niet-polaire stoffen in organische oplosmiddelen.

Oplosbaarheid is van belang in onder meer farmaceutische formuleringen, milieuwetenschap, kristallisatie- en zuiveringsprocessen, en geochemische beschouwingen. Meting en begrip van oplosbaarheid helpen bij het voorspellen van gedrag van stoffen in oplossing en bij het ontwerpen van processen.