Predispositie

Predispositie is een begrip uit de geneeskunde en de psychologie dat aangeeft dat iemand een verhoogde kans heeft om een bepaalde eigenschap of aandoening te ontwikkelen. Die verhoogde kans ontstaat niet uit determinisme, maar uit een combinatie van genetische factoren, familiegeschiedenis en omgevingsinvloeden. Een predispositie kan erfelijk zijn, maar kan ook het gevolg zijn van vroegkinderlijke ervaringen of epigenetische veranderingen.

Genetische predispositie betekent dat bepaalde varianten in genen het risico op een ziekte verhogen. Een persoon kan een familiegeschiedenis hebben zonder duidelijke symptomen, maar toch een verhoogd risico. Voorbeelden zijn genetische aanleg voor borstkanker, hart- en vaatziekten of sommige vormen van kanker; in de praktijk worden risicofactoren vaak meegenomen bij screening en preventie.

Daarnaast kunnen omgevingsfactoren en leefstijl predispositie beïnvloeden. Een gunstige leefstijl kan het risico verlagen, terwijl roken, obesitas of blootstelling aan bepaalde milieu-factoren het risico kunnen verhogen. Ook epigenetische mechanismen kunnen predispositie beïnvloeden.

In onderzoek en klinische praktijk wordt predispositie gebruikt om risicoprofielen op te stellen, zoals familiegeschiedenis of polygenische risicoscores. Belangrijk is dat predispositie geen diagnose is; het geeft probabilistische kans. Welvaart van genetische informatie brengt uitdagingen mee op het gebied van privacy en ethische aspecten.