Ontkieming

Ontkieming is het proces waarbij een zaad begint te groeien en uitgroeit tot een nieuwe plant. Het begint meestal met imbibitie, wateropname door de zaadmantel, waardoor de embryo weer actief wordt en stofwisselingen op gang komen. Na imbibitie volgen enzymatische activering en afbraak van reserves, waarna celdeling in de embryo optreedt en uiteindelijk het radicle door de zaadmantel breekt en de kieming is voltooid. Afhankelijk van de soort kan de kiemling epigeaal of hypogeaal groeien: bij epigeale kieming komen scheut en eerste blad boven de grond, bij hypogeale kieming blijven zaadlobben onder de grond.

Een optimale kieming vereist water en zuurstof, een geschikte temperatuur en, bij sommige soorten, licht. Te weinig of te veel vocht, zuurstofgebrek, extreme temperaturen of ongunstige lichtomstandigheden kunnen kieming vertragen of stoppen. Veel zaden vertonen dormantie, een onderdrukte kieming waardoor voor een bepaalde periode geen kieming plaatsvindt. Dormantie kan fysiologisch zijn (hormoonbalans) of fysiek (harde zaadwand). Methoden om dormantie te doorbreken zijn onder meer scarificatie, stratificatie of na-rijping.

Praktisch is kieming cruciaal in landbouw en tuinbouw: de kiemkwaliteit bepaalt kiempercentages en uniforme zaailingen. Zaden worden in bewaarsituaties onderscheiden als orthodoxe of recalcitrante zaden; orthodoxe zaden kunnen lang bewaard worden, recalcitrante zaden minder lang. Kiemtesten meten het aandeel zaden dat onder gestandaardiseerde omstandigheden ontkiemt.

Ecologisch en economisch belang: Ontkieming bepaalt succes van zaailingen, bos- en natuurbeheer en zaadproductie en -banken.