Onderzoekslogica

Onderzoekslogica is een vakgebied binnen de filosofie en wetenschapsstudies dat zich richt op de logische en methodologische aspecten van wetenschappelijk onderzoek. Het bestudeert hoe kennis wordt opgebouwd, hoe theorieën worden gegenereerd en getest, en hoe geldige conclusies worden getrokken uit waarnemingen, experimenten en data.

Kernonderwerpen omvatten redeneringswijzen zoals deductie, inductie en abductie; de relatie tussen theorie en empirische bevindingen; criteria voor validiteit, betrouwbaarheid en bewijskracht; en de manier waarop evidence kan worden gewikt en toegepast in besluitvorming. Deductie handelt over noodzakelijke gevolgtrekkingen die logisch volgen uit een set aannames; inductie betreft generalisaties op basis van waarnemingen; abductie gaat uit van de beste of meest waarschijnlijke verklaring voor een fenomeen.

Methodologische benaderingen in onderzoekslogica omvatten logische analyse, statistische en probabilistische redenering, en evaluatie van bewijsmassa. Het vakgebied verwijst naar diverse modellen en perspectieven, zoals Popper’s falsificatieleer, Bayesiaanse benaderingen van onzekerheid en het concept van onderzoeksprogramma’s van Lakatos. Daarnaast wordt aandacht besteed aan wetenschappelijke causaliteit, expliciete aannames, en de transparantie van redeneringsprocessen.

Toepassingen liggen in het ontwerp en de evaluatie van empirisch onderzoek, bij het formuleren en toetsen van hypothesen, bij kritische beoordeling van literatuur en bij het waarborgen van helderheid en reproduceerbaarheid. Onderzoekslogica biedt zo instrumenten om logisch en refletief te redeneren over theorie, data en conclusies en vormt een brug tussen logica, epistemologie en de wetenschappelijke praktijk.