Onbepaalde

Onbepaalde is een term uit de Nederlandse taalkunde die verwijst naar woorden en bouwstenen die geen specifieke identiteit of hoeveelheid aangeven. Het woord wordt gebruikt om verschillende grammaticale categorieën te beschrijven die niet een exact bekende referent aangeven. In die zin vormt onbepaaldheid een tegenhanger van definitieve of specifieke aanduidingen.

Onbepaalde lidwoorden. Het belangrijkste voorbeeld is het onbepaalde lidwoord een, dat vóór enkelvoudige telbare zelfstandig naamwoorden staat om een niet-specifiek referent aan te duiden: ik zie een auto. Het onbepaalde lidwoord wijzigt niet naar geslacht of getal en komt niet in het meervoud voor; voor meervoudige referenten worden geen onbepaalde lidwoorden gebruikt, maar kunnen zinsbouw of determiners zoals enkele of veel worden toegepast.

Onbepaalde voornaamwoorden en determiners. Onder onbepaalde elementen vallen woorden als iemand, iets, niets (indefiniete referenties naar mensen of dingen), evenals aantallen die niet exact zijn zoals enkele, sommige, veel, weinig. Deze woorden verwijzen naar niet-gespecificeerde entiteiten of hoeveelheden en kunnen als onderwerpparagraaf of lijdendvoorwerp functioneren.

Functie in de taal. Onbepaalde elementen introduceren vaak nieuw of niet-gespecificeerd informatie in een gesprek of tekst. Ze helpen om generalisaties te maken, intenties uit te drukken of onzekerheid te tonen. Verduidelijken of beperken gebeurt doorgaans via verdere context, aanvullende zinnen of kwantificeerders.

Etymologie en verwant begrip. De term onbepaalde is afgeleid van het ontkennen van bepaling (on- prefix + bepaald). In bredere zin beschrijft het concept de afwezigheid van specifieke determinatie in referenties.

Zie ook: definitief vs. onbepaald, onbepaalde voornaamwoorden, onbepaalde lidwoorden.