Netwerkexternaliteiten

Netwerkexternaliteiten zijn een economische eigenschap waarbij de waarde van een goed of dienst voor een gebruiker toeneemt naarmate meer andere gebruikers het product afnemen. Positieve netwerkexternaliteiten ontstaan wanneer extra gebruikers de waarde verhogen; negatieve wanneer ze de waarde voor iedereen door congestie of overbelasting verlagen. Voorbeelden zijn telefoonnetwerken, sociale media en betalingsnetwerken.

Er zijn twee hoofdtypen: directe en indirecte netwerkexternaliteiten. Directe netwerkexternaliteiten ontstaan wanneer de waarde voor een gebruiker toeneemt naarmate er meer gebruikers zijn, bijvoorbeeld bij telefonie- en sociale-netwerksdiensten. Indirecte netwerkexternaliteiten ontstaan doordat een toename van gebruikers de beschikbaarheid en aantrekkelijkheid van complementaire goederen vergroot, zoals apps en accessoires in een platformecosysteem of betaalmiddelen met steeds meer aanbieders. Een bekend voorbeeld is een online platform met talloze applicaties die de waarde vergroten naarmate het gebruikersbestand groeit.

Netwerkexternaliteiten kunnen leiden tot krachtige positieve feedbacklussen: wanneer de waarde snel stijgt, kan een tipping point ontstaan waarbij een dominante aanbieder de markt naar zich toe trekt. Dit kan leiden tot lock-in en hoge toetredingsdrempels voor concurrenten, maar ook tot marktfalen als innovatieve alternatieven niet voldoende worden geïntroduceerd. Beleidsimplicaties omvatten standaardisatie, interoperabiliteit en stimulering van vroege adoptie om kritische massa te bereiken. Prijsstrategieën en regulering kunnen nodig zijn om misbruik van marktmacht te voorkomen en consumentenkeuze te waarborgen.