Mantelspreiding

Mantelspreiding is een geologisch proces waarbij tectonische platen uit elkaar bewegen door upwelling van het aardmantel bij divergerende grenzen. Het gebeurt vooral langs mid-oceanische ruggen waar nieuwe oceaanbodem ontstaat, maar ook in continentale krimpszones waar continentale lithosfeer uit elkaar trekt en een voorlopige oceanische basissectie kan ontstaan.

Het mechanisme berust op convectie in de aardmantel. Mantelstof stijgt bij divergerende randen, koelt af en stolt ter plaatse als nieuwe lithosfeer. Daaruit vormen zich openingen waarin magma omhoog stroomt en afkristalliseert tot nieuw gesteente, dat de twee tegenover elkaar beweegende platen van elkaar wegduwt. De beweging wordt verder beïnvloed door krachten als de “ridge push” en, op lange termijn, de plaattectoniek wanneer oudere korst bij subductie verdwijnt.

Bewijs voor mantelspreiding komt uit verschillende bronnen. De leeftijd van oceaanbodem neemt toe naarmate men verder van de ruggen verwijderd is. Magnetische anomalieën in het oceaanbodemgesteente tonen symmetrische patronen rondom de ruggen die samenhangen met het wisselen van aardmagnetische polariteit. Seismische studies bieden beelden van de onderliggende opwaartse beweging en de structuur van de latere lithosfeer.

Gevolgen en relatie met plaattectonie: mantelspreiding is een kernonderdeel van het plaattectonisch model en verklaart de groei van oceaanbekkens, verplaatsing van continenten en de dynamiek van subductie zones waar oudere korst terug in de mantel verdwijnt. Voorbeelden van plaatsen met uitgesproken mantelspreiding zijn de Mid-Oceanische Ruggen zoals de Middellandse Zee en de Oost-Pacifische rug.