Intensionaliteit

Intensionaliteit verwijst in de taalkunde en de filosofie van taal naar het kenmerk van bepaalde zinsnedes en contexten waarbij de waarheid van uitspraken niet uitsluitend afhangt van de referentie van de gebruikte termen (extensie) maar ook van de inhoud of betekenis (intensie) van die termen. In het traditionele onderscheid is de extensie de verzameling objecten waaraan een uitdrukking in een gegeven situatie toekent, terwijl de intension of sense de inhoud is die over mogelijke werelden heen geldt en vaak als een functie van die werelden wordt opgevat.

Intensionele contexten komen vooral voor bij propositionele attitudes (geloven, weten, hopen, wensen) en bij modaliteit (mogelijk, noodzakelijk). In zulke contexten kan substitutie van co-refererende uitdrukkingen de waarheidswaarde veranderen. Een klassiek voorbeeld laat zien dat “Lois gelooft dat de ochtendster helder is” en “Lois gelooft dat de avondster helder is” verschillend kunnen uitpakken, omdat Lois mogelijk geen kennis heeft van de identiteit tussen ochtendster en avondster, terwijl beide termen naar dezelfde hemellichaam verwijzen.

Theoretisch wordt intensionaliteit vaak uitgewerkt met mogelijk-wereldensemantiek: de intension van een uitdrukking fungeert als een functie die voor elke mogelijke wereld een bijbehorende extensie toekent. Dit raamwerk sluit aan bij Frege’s idee van Sinn en Bedeutung en is verder ontwikkeld door onder anderen Kripke en Lewis. In wetenschap en kunstmatige-intelligentiesemantiek blijft intensionaliteit een centraal onderwerp voor het begrijpen van betekenis, referentie en mentale toestanden.