Groeiillusie

Groeiillusie is een Nederlandse term die verwijst naar een perceptuele bias waarbij mensen de snelheid of omvang van groei in een economisch, demografisch of ander meetbaar verschijnsel overschatten. Het concept komt voor in economisch en cognitief-psychologisch onderzoek en beschrijft hoe eenvoudige koppen of recente trends het beeld van lange termijn prestaties kunnen vertekenen.

Mechanismen achter groeiillusie zijn onder meer het verdubbelingseffect van samengestelde groei: kleine jaarlijkse groeipercentages leiden na verloop van tijd tot aanzienlijke totalen, waardoor de indruk ontstaat van een sneller en langduriger groeiritme. Basis- en smoothing-effecten in data kunnen recente winsten versterken, terwijl cognitieve biases zoals recency bias en anchoring de neiging vergroten om recente cijfers zwaarder te wegen. Grafische weergave van groei met opwaartse lijnen kan de perceptie verder verangen.

Toepassingscontexten zijn breed: in publieke discussie kunnen cijfers over bruto binnenlands product, bevolkingsgroei of technologische vooruitgang leiden tot de verwachting van voortdurende hoge groei, wat beleidsmakers, beleggers en media kan beïnvloeden. De illusie kan besluiten sturen op basis van kortetermijndata, met mogelijk overschatting van toekomstige prestaties tot gevolg.

Verklaring ten opzichte van andere ideeën: groeiillusie heeft affiniteit met concepten zoals exponentiële groei bias en misinterpretatie van samengestelde groei. Het is geen formeel wiskundig fenomeen, maar eerder een beschrijvend label voor een gangbare cognitieve neiging, afhankelijk van context en datakwaliteit.

Zie ook: exponentiële groei bias, base effect, numeracy, data visualisatie.