Gewoontendelen

Gewoontendelen is een term die in de linguïstiek wordt gebruikt om een grammaticale of schematische markering van habitualiteit aan te duiden. Habitualiteit verwijst naar handelingen die zich regelmatig voordoen, gewoonlijk plaatsvinden of als een vaste gewoonte gelden, in tegenstelling tot een specifieke, éénmalige gebeurtenis.

De uitdrukking van gewoontendelen kan op verschillende manieren plaatsvinden. Veel talen gebruiken adverbiale uitdrukkingen zoals meestal, gewoonlijk, vaak of elke dag om habitualiteit aan te geven. Daarnaast kunnen talen morfologisch of syntactisch gewoontedelen markeren: door speciale affixen aan het werkwoord, door reduplicatie van deel van de stam, of door periphrastische constructies waarbij een zelfstandig werkwoord of een samenstelling de gewoonte aanduidt. In sommige talen kan er ook een apart aspect- of mood-systeem bestaan dat gewoontelijkheid als zodanig markeert.

Gewoontendelen onderscheidt zich van andere aspectuele categorieën zoals het imperfectieve (ongoing of herhaalde acties in het verleden) en het progressive aspect (actie in uitvoering). Het cruciale kenmerk is de focus op herhaling en gebruik als een patroon in de tijd, niet op een specifieke momentopname of op de duur van een enkele gebeurtenis. In de praktijk kan gewoontendelen dus zowel functioneel als discursief zijn, bijvoorbeeld om routines te beschrijven of verwachtingen in een verhaal te modelleren.

Tot slot varieert de aanwezigheid en de vorm van gewoontendelen sterk tussen talen. Sommige talen hebben expliciete markers, terwijl andere talen volstaan met contextuele adverbia of woordvolgorde om habitualiteit uit te drukken. See also: aspect, habitual aspect, adverbial markers.