Geneesmiddelmonitoring

Geneesmiddelmonitoring is het systematisch toezicht en de evaluatie van de prestaties van geneesmiddelen bij individuele patiënten en in de bevolking, met als doel effectieve therapie te bereiken en risico’s op bijwerkingen en interacties te beperken. Het omvat zowel farmacovigilantie—het signaleren, beoordelen en melden van onverenigde bijwerkingen en veiligheidsproblemen na toelating—als therapiegerichte monitoring van geneesmiddelconcentraties en respons.

Therapeutic drug monitoring (TDM) is een kernonderdeel. Daarbij worden geneesmiddelconcentraties in bloed gemeten om een therapeutisch bereik te handhaven, vooral bij middelen met een nauwe therapeutische breedte, variabele farmacokinetiek of veel interacties (bijvoorbeeld vancomycine, aminoglycosiden, digoxine, immunosuppressiva, antiepileptica). Metingen worden meestal uitgevoerd als trough-concentraties op een vastgesteld tijdstip na dosis, en de resultaten dienen als basis voor dosis- en schema-aanpassingen.

Analytische methoden omvatten immunoassays en chromatografische technieken zoals LC-MS/MS. Kwaliteitscontrole, proficiency testing en standaardisering tussen laboratoria zijn essentiëel om betrouwbare resultaten te waarborgen. De resultaten worden geïntegreerd met klinische informatie, zoals nier- en leverfunctie, leeftijd, gewicht, interacties en comorbiditeiten, om gepersonaliseerde dosering te bepalen.

Toepassingsgebieden omvatten ernstiger ziekten, pediatrie, ouderen, zwangerschap, en patiënten met polyfarmacie of orgaanaandoeningen, waar dosisrespons en veiligheid sterk variëren. Daarnaast speelt farmacogenetica een rol bij maatwerktherapie, bijvoorbeeld door genetische variaties in metabolismeprocessen die de geneesmiddelrespons beïnvloeden.

Uitdagingen zijn onder meer kosten, logistiek, tijdigheid van metingen en data-integratie in elektronische systemen. Doel blijft betere effectiviteit en veiligheid van medicatie voor patiënten.