Fylogenetisch

Fylogenetisch is een term die verwijst naar fylogenie, de studie van evolutionaire verwantschappen tussen organismen op basis van hun afstamming. Fylogenetische analyses proberen die verwantschappen te reconstrueren met behulp van fylogenetische bomen (kladogrammen) die de relaties en divergente lijnen tussen soorten, populaties of andere eenheden tonen.

Etymologie: Het woord komt van het Griekse phylon (afstamming, ras) en genesis (oorsprong).

Methoden en gegevens: Fylogenie maakt gebruik van genetische data, zoals DNA- en RNA-sequenties en eiwitstructuren, evenals morfologische kenmerken. Analyses gebeuren met cladistische methoden, maximum likelihood en Bayesiaanse inferentie. Fossiele bewijzen en calibratiepunten worden gebruikt om tijdschalen toe te voegen; moleculaire klokken worden ingezet om divergente tijden te schatten.

Belangrijke concepten: Een centraal idee is de monofyletische groep (klade), die allemaal afstamt van een gemeenschappelijke voorouder. Takken van een fylogenetische boom geven verwantschappen weer; er kunnen incongruenties optreden tussen genen of datasets door horizontale genoverdracht, convergente evolutie of incomplete lineage sorting. Lange takken-attractie (long-branch attraction) kan de topologie en dateringen beïnvloeden.

Toepassingen: Fylogenie is de basis van moderne systematiek en taxonomie en wordt toegepast in vergelijking van soorten, evolutiebiologie, paleontologie, conserveringsbeleid en epidemiologie.

Voorbeelden en geschiedenis: De cladistische benadering werd gepromoot door W. Hennig. Een bekend feit uit de menselijke evolutie is dat de mens nauwer verwant is aan chimpansees dan aan andere apen, wat wordt ondersteund door fylogenetische analyses.

Beperkingen: Resultaten hangen af van data, taxonenselectie en modelkeuze; onzekerheden blijven bestaan bij dateringen en bij effecten zoals horizontale genoverdracht.