Foutboom

Foutboom, in het Engels fault tree, is een systematische analysemethode uit de reliability- en safety-engineering die wordt gebruikt om de oorzaken van een ongewenste gebeurtenis in een systeem in kaart te brengen. Het doel is inzicht te krijgen in welke onderliggende gebeurtenissen en combinaties daarvan leiden tot het topgebeurtenis en om daarmee risicobeoordelingen en ontwerpreducties te ondersteunen.

Een foutboom wordt opgebouwd als een boomdiagram: bovenaan staat de topgebeurtenis (bijvoorbeeld een systeemfalen), en dit wordt stap voor stap afgeleid naar basale oorzaken via logische poorten. De belangrijkste poorten zijn de AND-poort, waarbij de topgebeurtenis optreedt als alle onderliggende oorzaken zich voordoen, en de OR-poort, waarbij de topgebeurtenis optreedt als een van de onderliggende oorzaken zich voordoet. Sommige modellen gebruiken aanvullende poorten zoals NOT of XOR. De laagste knopen worden basale gebeurtenissen genoemd, die afzonderlijk geanalyseerd en gekwantificeerd kunnen worden. Het geheel levert vaak minimale cut sets op, de kleinste combinaties van oorzaken die het topgebeurtenis kunnen veroorzaken.

Werking en toepassingen: bij het opstellen van een foutboom worden topgebeurtenis, mogelijke oorzaken en hun relaties systematisch geïdentificeerd, gegevens over waarschijnlijkheden verzameld en vervolgens wordt de kans op het topgebeurtenis berekend. Foutbomen worden veel toegepast in de luchtvaart, defensie, kernenergie, olie en gas, en andere veiligheidsgevoelige sectoren, maar ook in software- en productieomgevingen om ontwerpkeuzes te evalueren en preventieve maatregelen te prioriteren.

Voordelen en beperkingen: foutboomdiagrammen bieden visuele en kwantitatieve inzichten in oorzaken en risico’s, maar vereisen betrouwbare gegevens en kunnen bij grote systemen complex worden. Externe afhankelijkheden en gemeenschappelijke oorzaken vereisen zorgvuldige modellering en vaak aanvullende analyses zoals dependency- of event tree-analyse.