Excentriekheden

Excentriekheden is een term die in verschillende vakgebieden wordt gebruikt om de afwijking van een object ten opzichte van een cirkel of een standaardstand te beschrijven. In de wiskunde en de astronomie verwijst het vooral naar de mate waarin een conische figuur of een orbit afwijkt van een perfecte cirkel. In bredere zin kan de term ook verwijzen naar eigenaardigheden of grillig gedrag in menselijke of culturele contexten.

In de meetkunde bepaalt de excentriciteit e de vorm van een conische sectie. De algemene baankeuvel r(θ) = p/(1 + e cos θ) illustreert hoe e de hoekafhankelijkheid van de afstand tot de focus regelt. Concreet geldt: e = 0 voor een cirkel; 0 < e < 1 voor een ellips; e = 1 voor een parabool; e > 1 voor een hyperbool. Voor ellipsen kan men e ook uit drukken als e = sqrt(1 − b^2/a^2), waarbij a en b de semi-hoofdas en de semi-minoras zijn. In veel gevallen wordt e gezien als een maat voor de “uitrekking” van de vorm.

In de astronomie beschrijft excentriciteit de vorm van een traject rond een zwaartekrachtbron. Een cirkel heeft e = 0; een elliptische baan heeft 0 < e < 1; een parabolische baan e = 1; een hyperbolische baan e > 1. De waarde van e is gerelateerd aan de totale energie en het impulsmoment van de twee-lichaamsbeweging; planeten hebben vaak kleine e, zodat hun banen bijna cirkelvormig zijn, terwijl kometen en sommige exoplaneten grotere excentriciteiten kunnen hebben (Mercurius heeft bijvoorbeeld een e rond 0,2056).

In de dagelijkse taal kan excentriciteit ook verwijzen naar eigenaardigheden of ongebruikelijke kenmerken van personen, kunst of cultuur, vaak in informele context.