Concentratieafhankelijke

Concentratieafhankelijke is een term die wordt gebruikt om aan te geven dat de mate van effect van een stof afhangt van de concentratie in het lichaam of in een specifiek weefsel. In de farmacologie en biologie verwijst het vaak naar geneesmiddelen of toxines waarvan het effect toeneemt bij hogere concentraties.

In farmacodynamiek wordt dit vaak beschreven met PK/PD-indices zoals Cmax/MIC of AUC/MIC, waarbij MIC de minimale concentratie is die de groei van een organisme remt. Het effect kan volgens een Emax-model toenemen met de stofconcentratie tot een verzadiging.

Een bekend voorbeeld van concentratieafhankelijke activiteit zijn sommige antibiotica, zoals aminoglycosiden en fluoroquinolonen, waarvan de bacteriedodende werking sterker wordt bij hogere piekconcentraties of hogere blootstelling (AUC). Dit beïnvloed de doseringsstrategie en monitoring; vaak wordt gestreefd naar maximale Cmax/MIC of AUC/MIC en soms tot minder frequente toediening.

Concentratieafhankelijkheid geldt ook voor toxiciteit; hogere concentraties verhogen het risico op bijwerkingen en schade, bijvoorbeeld nefro- of ototoxische effecten bij aminoglycosiden. Daarom is farmacologische monitoring en afstemming van dosering essentieel om de balans tussen effect en toxiciteit te waarborgen.

In therapeutische toepassingen en geneesmiddelontwikkeling wordt rekening gehouden met concentratieafhankelijkheid bij het ontwerpen van doseringsregimes. Begrip van deze relatie ondersteunt efficiënte behandeling en minimaliseert het risico op ongewenste bijwerkingen.