Capaciteitsvariatie

Capaciteitsvariatie is het variatiepatroon in de beschikbare productie- of dienstverleningcapaciteit over tijd. Het verwijst naar verschillen tussen de geplande capaciteit en de feitelijk beschikbare capaciteit in elk tijdsinterval, veroorzaakt door operationele onregelmatigheden, onderhoud en wisselende vraag.

Oorzaken van capaciteitsvariatie zijn onder meer machine- en uitval downtime en onderhoud; changeover- en setup-tijden tussen productieorders; fluctuaties in personeelsbeschikbaarheid en productiviteit; kwaliteitsafkeur en herwerk; variaties in materiaaltoevoer en leveranciersprestaties; en afwijkingen in vraag of planningfouten. Ook externe factoren zoals energievoorziening en logistieke verstoringen kunnen bijdragen.

Effecten en metrieken: capaciteitsvariatie beïnvloedt levertijden, servicegraad en kosten. Belangrijke begrippen zijn geïnstalleerde capaciteit (theoretische maximale output) en effectieve capaciteit (output onder realistische omstandigheden). Andere indicatoren zijn capaciteitsbenutting, capaciteitsbuffer en de ritmische afstemming van de productie. Variabiliteit wordt vaak gemeten met statistische maten zoals de standaarddeviatie van output per tijdseenheid, uptime en downtime-percentages.

Beheer en mitigatie: effectieve capaciteitplanning en flexibiliteit in werklastverdeling helpen variatie te verminderen. Technieken omvatten verkorten van setup- en changeover-tijden, preventief onderhoud en verbetering van betrouwbaarheid van apparatuur, inzet van bufferstromen en load leveling (het gelijkmatiger verdelen van de werklast). Ook vraagafstemming, capaciteitsafstemming met leveranciers en lean-methoden kunnen capaciteitvariatie beperken.