Branchedalkylgroepen

Branchedalkylgroepen zijn alkylgroepen die afkomstig zijn van vertakte alkanen en die aan een molecuul zijn gebonden via een enkele koolstof-koolstofbinding. Net als andere alkylgroepen hebben ze de algemene formule CnH2n+1, maar door vertakkingen bestaan ze uit meerdere vertakte carbonketens. Ze functioneren als substituenten in koolwaterstoffen en bepalen mede de fysische eigenschappen en reactiviteit van het molecuul waaraan ze zijn bevestigd.

Veelvoorkomende vertakte alkylgroepen zijn onder meer isopropyl (propan-2-yl), isobutyl (2-methylpropyl), sec-butyl (butan-2-yl), tert-butyl (2-methylpropan-2-yl) en neopentyl (2,2-dimethylpropyl). Deze namen geven de structuur en de plaats van de vertakking aan. In IUPAC-nomenclatuur worden substituenten vaak benoemd met de uitgang -yl, en de systematische namen geven de exacte vertakkingspositie weer (bijv. propan-2-yl voor isopropyl, butan-2-yl voor sec-butyl, 2-methylpropan-2-yl voor tert-butyl).

Nomenclature en interpretatie: wanneer meerdere identieke vertakte substituenten voorkomen, worden tellers zoals di-, tri- enzovoort toegevoegd (bijv. diisopropyl). Traditionele namen zoals iso-, sec-, tert-, en neo- zijn wijdgebruikt en herkennen de structuur-uitsplitsing, maar in formele IUPAC-context hebben langere systematische benamingen de voorkeur.

Invloed op eigenschappen en reactiviteit: vertakte alkylgroepen veroorzaken vaak lagere kookpunten dan rechte-keten tegenhangers bij hetzelfde aantal koolstoffen en geven meer sterische hinder. Dit beïnvloedt reactionele selectiviteit en stabiliteit van intermediairen in syntheses. Ze spelen ook een rol als beschermingsgroepen en als bouwstenen in moleculen zoals ethers, alcoholen en medicijnen.