Bevoegheden

Bevoegheden is een Nederlands begrip dat verwijst naar de bevoegdheden, competenties of bevoegdheden van iemand of een organisme om te handelen, beslissen of regels af te dwingen. In de publieke administratieve praktijk beschrijft het hoe autoriteit verdeeld is over verschillende niveaus van overheid en instellingen; het komt ook voor in governance van organisaties.

Bevoegdheden kunnen worden onderverdeeld naar functie: wetgevende bevoegdheden om wetten te maken; uitvoerende bevoegdheden om wetten toe te passen en over publiek beleid te beheren; en rechterlijke bevoegdheden om wetten toe te passen en rechtsbeginselen uit te leggen. In veel landen worden deze bevoegdheden verdeeld tussen de nationale overheid, provincies of regio’s en gemeenten. Decentralisatie en delegatie (mandatering) maken het mogelijk dat lagere overheden of aangewezen agentschappen bevoegdheden uitoefenen binnen een wettelijke kaderruimte en onder toezicht.

Voorbeelden: de nationale overheid behoudt vaak kerntaken zoals defensie, buitenlands beleid en nationale veiligheid; provincies regelen onder meer ruimtelijke ordening en milieutoezicht; gemeenten behandelen lokaal beleid zoals woningbouw, lokale verordeningen en dienstverlening aan burgers. Bevoegdheden kunnen ook gezamenlijk worden uitgeoefend in publiek-private samenwerkingen.

Beperkingen en controle: bevoegdheden moeten binnen de grenzen van de wet worden uitgeoefend; principes als legaliteit, proportionaliteit en subsidiariteit gelden en beslissingen staan onder toezicht van rechtbanken, parlementaire controles of toezichthouders. In een bedrijfscontext verwijzen bevoegdheden naar de mandaat- en ondertekeningsbevoegdheden van personen of afdelingen, vaak vastgelegd in een mandaatregeling om duidelijke verantwoordelijkheid te waarborgen.